လပြည့်ည ဒီရေ ဘာလို့တက်?

လပြည့်ည လှလှလေးတွေမှာ ကမ်းခြေသွားပြီး လေညှင်းခံဖူးကြလား? ဒါမှမဟုတ် ပင်လယ်နားမှာ နေတဲ့သူတွေဆိုရင် သတိထားမိမှာပေါ့… လပြည့်ညတွေရောက်ပြီဆိုရင် ပင်လယ်ရေက တခြားညတွေထက် ပိုပြီး မြင့်တက်နေတတ်တယ်။ “အလို… လမင်းကြီးက ပင်လယ်ရေကို ဆွဲတင်လိုက်တာလား?” လို့ တွေးမိဖူးလား? ဟုတ်တယ်… တစ်မျိုးတော့ ဟုတ်တယ်။ ဘယ်လိုဖြစ်တာလဲဆိုတာ သိချင်ရင် ဆက်ဖတ်ကြည့်လိုက်နော်။

အဓိကတရားခံက ဆွဲငင်အား (Gravity) ပါပဲ

ကျွန်တော်တို့ ကမ္ဘာကြီးကို လက သူ့ရဲ့ ဆွဲငင်အားနဲ့ အမြဲတမ်း ဆွဲငင်နေတာ။ လူတွေ၊ တောင်တွေလို အစိုင်အခဲတွေထက် ကမ္ဘာပေါ်က ပင်လယ်ရေလို အရည်တွေကို သူ့ရဲ့ဆွဲအားက ပိုပြီး သက်ရောက်မှုရှိတယ်။ လက ကမ္ဘာတစ်ပတ် ပတ်နေတဲ့အခါ သူ့ရဲ့ဆွဲအားကြောင့် ပင်လယ်ရေတွေက လ ရှိတဲ့ဘက်ကိုရော၊ သူ့ရဲ့ဆန့်ကျင်ဘက်ကိုပါ ဖောင်းထွက်လာသလို ဖြစ်ပြီး ဒီရေအတက်အကျကို ဖြစ်စေတာပေါ့။ ဒါက ပုံမှန် ဒီရေတက်ခြင်းပေါ့။

ဒါပေမယ့်… လ တစ်ယောက်တည်း မဟုတ်ဘူးနော်!

ဒီကိစ္စမှာ နောက်ထပ် ပါဝင်ပတ်သက်နေတဲ့ အရာတစ်ခု ရှိသေးတယ်။ အဲဒါကတော့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ နေမင်းကြီးပါပဲ။ နေကလည်း ကမ္ဘာကို သူ့ရဲ့ အင်မတန်ကြီးမားတဲ့ ဆွဲငင်အားနဲ့ ဆွဲနေတာ။ ဒါပေမယ့် နေက လထက် အဆပေါင်းများစွာ ဝေးတဲ့အတွက် သူ့ရဲ့ ဆွဲအားသက်ရောက်မှုက လလောက်တော့ မပြင်းထန်ဘူးပေါ့။

လပြည့်ညမှာ ဘာထူးသွားလဲ?

အရေးကြီးတာက ဒီနေရာမှာပါ။ လပြည့်ညဆိုတာ နေ၊ ကမ္ဘာ၊ လ သုံးခုက မျဉ်းတစ်ဖြောင့်တည်းနီးပါး ကျရောက်နေတဲ့ အချိန်မျိုးပါ။ (ပုံစံက နေ - ကမ္ဘာ - လ ဒီလိုမျိုးပေါ့)။

အဲ့ဒီအခါကျတော့ ဘာဖြစ်လဲဆိုတော့… ကမ္ဘာ့ပင်လယ်ရေတွေကို လက သူ့ဘက်ကို ဆွဲတယ်။ နေကလည်း သူ့ဘက်ကနေ ဆွဲတယ်။ ဒီတော့ နေနဲ့ လရဲ့ ဆွဲအားတွေက ကမ္ဘာ့ရေထုအပေါ်မှာ တစ်ဖက်တည်းနီးပါး (ဒါမှမဟုတ် ဆန့်ကျင်ဘက် အရပ်တွေကနေ) ပေါင်းပြီး သက်ရောက်တော့တာပဲ။

အဲ့လိုပါပဲ။ လနဲ့ နေရဲ့ ဆွဲအားတွေ ပေါင်းလိုက်တဲ့အခါ ပင်လယ်ရေတွေကို ပိုပြီး အားပြင်းပြင်းနဲ့ ဆွဲလိုက်သလို ဖြစ်သွားပြီး ပုံမှန်ထက် ပိုမြင့်တဲ့ ဒီရေတွေ ဖြစ်လာစေတော့တာပါပဲ။ တစ်ဆက်တည်းမှာပဲ ဒီရေကျချိန် (Low Tides) တွေကလည်း ပုံမှန်ထက် ပိုနိမ့်ကျသွားတတ်ပါတယ်။

ဒီလို နေ၊ ကမ္ဘာ၊ လ တစ်တန်းတည်းဖြစ်လို့ ဒီရေအတက်အကျ အရမ်းများတာကို Spring Tides (စပရင်းတိုက်ဒ်) လို့ ခေါ်ပါတယ်။ (ဒါက နွေဦးရာသီ Spring နဲ့ မဆိုင်ပါဘူးနော်။ “ခုန်ထွက်လာသည်”၊ “ဖြစ်ပေါ်လာသည်” ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်နဲ့ ပိုနီးစပ်ပါတယ်)။ လကွယ်ည (New Moon) မှာလည်း နေ၊ လ၊ ကမ္ဘာ (Sun-Moon-Earth) ဆိုပြီး တစ်တန်းတည်း ကျရောက်တာမို့ ဒီလို Spring Tides မျိုး ဖြစ်တတ်ပါသေးတယ်။

ဒါပါပဲ… ရိုးရှင်းပါတယ်နော်?

ဆိုတော့ လပြည့်ညမှာ ဒီရေပိုတက်ရတဲ့ အကြောင်းရင်းက လ နဲ့ နေ တို့ရဲ့ ဆွဲငင်အားတွေ ပေါင်းစပ်ပြီး ကမ္ဘာ့ပင်လယ်ရေတွေကို ပိုအားပြင်းပြင်းနဲ့ ဆွဲငင်လိုက်လို့ပါပဲ။ သဘာဝတရားကြီးရဲ့ အံ့ဩစရာတွေထဲက တစ်ခုပေါ့။ နောက်တစ်ခါ လပြည့်ည ကမ်းခြေရောက်ရင် ဒီအကြောင်းလေး သတိရပြီး ပင်လယ်ရေအတက်အကျကို စောင့်ကြည့်ရင်း အံ့ဩကြည်နူးလိုက်ပါဦးလို့…။