ဗုဒ္ဓသမိုင်းထဲက "အမ်?" လို့ ပြောရမယ့် အချက်များ

ဗုဒ္ဓဘာသာအကြောင်းပြောရင် မြတ်စွာဘုရားရဲ့ ဖြစ်တော်စဉ်တွေ၊ တရားတော်တွေ၊ သံဃာတော်တွေအကြောင်းကို အရင်ဆုံး ပြေးမြင်ကြတာပေါ့နော်။ ဒါတွေက အဓိကကျဆုံးနဲ့ အရေးကြီးဆုံး အချက်တွေဆိုတာ မှန်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ဗုဒ္ဓသာသနာ သက်တမ်း နှစ်ပေါင်း ၂၅၀၀ ကျော်အတွင်းမှာ လူသိပ်မသိကြသေးတဲ့၊ စိတ်ဝင်စားစရာကောင်းတဲ့ အဖြစ်အပျက်တွေ၊ အယူအဆတွေ၊ ယဉ်ကျေးမှု ဖလှယ်မှုတွေ အများကြီး ရှိခဲ့တယ်ဆိုတာရော သိကြလား?

ကဲ… ဒီနေ့တော့ ကျွန်တော်တို့ အမြဲကြားနေကျ လမ်းကြောင်းတွေကနေ နည်းနည်းလေး ခွဲထွက်ပြီး ဗုဒ္ဓဘာသာသမိုင်းရဲ့ လူသိနည်းတဲ့ ထောင့်ချိုးလေးတွေကို အလည်သွားကြည့်ကြရအောင်။ သမိုင်းစာအုပ်ကြီး ဖတ်နေရသလို ခေါင်းခြောက်အောင်တော့ မလုပ်ပါဘူး။

၁။ စာမရေးဘဲ ဓမ္မကို ထိန်းသိမ်းခဲ့ကြပုံ

ကဲ, ဒီအချက်ကတော့ တော်တော်များများ သတိမထားမိနိုင်တဲ့ အချက်တစ်ခုဗျ။ ကျွန်တော်တို့ အခုခေတ်မှာ ပိဋကတ်တော်တွေကို စာအုပ်တွေ၊ ဒစ်ဂျစ်တယ် ပုံစံတွေနဲ့ လွယ်လွယ်ကူကူ ဖတ်ရှုနိုင်ကြတယ်နော်။ ဒါပေမယ့် မြတ်စွာဘုရား လက်ထက်တော်နဲ့ အဲဒီနောက်ပိုင်း ရာစုနှစ်ပေါင်းများစွာအထိ ဓမ္မကို ဘယ်လို ထိန်းသိမ်းခဲ့ကြတယ် ထင်လဲ? အဖြေကတော့… အာဂုံဆောင်ခြင်း (နှုတ်တိုက် မှတ်သားရွတ်ဆိုခြင်း) ပါပဲ!

ဟုတ်ပါတယ်။ အစောပိုင်း သံဃာတော်တွေဟာ မြတ်စွာဘုရားရဲ့ တရားတော်တွေ၊ ဝိနည်းတော်တွေကို စကားလုံး တစ်လုံးမကျန်အောင် အလွတ်ကျက်မှတ်ခဲ့ကြရတယ်။ စာရွက်မရှိ၊ မှင်မရှိ၊ ပုံနှိပ်စက် မရှိတဲ့ခေတ်မှာ ပိဋကတ်သုံးပုံလောက် များပြားတဲ့ အကြောင်းအရာတွေကို လူသားတွေရဲ့ မှတ်ဉာဏ်ထဲမှာပဲ သယ်ဆောင်ခဲ့ကြတာ။ ပထမ သံဂါယနာတင်ပွဲလို အခမ်းအနားတွေမှာ သံဃာတော်တွေ စုပေါင်းပြီး မှတ်မိသမျှကို အပြန်အလှန် အတည်ပြု ရွတ်ဆိုခဲ့ကြတယ်။ ဒါဟာ မယုံနိုင်လောက်စရာ မှတ်ဉာဏ်စွမ်းရည်နဲ့ စုပေါင်းအားထုတ်မှုရဲ့ သက်သေပါပဲ။ ဓမ္မကို နောင်လာနောက်သားတွေအတွက် မပျောက်မပျက်အောင် ထိန်းသိမ်းပေးခဲ့တဲ့ ရှေးသူတော်ကောင်းတွေရဲ့ ကြိုးပမ်းမှုက တကယ်ကို အံ့မခန်းပါပဲ။

၂။ အမျိုးသမီးတွေရဲ့ အခန်းကဏ္ဍ - ဘိက္ခုနီသာသနာ ဘယ်လိုဖြစ်ခဲ့လဲ?

ကျွန်တော်တို့ မဟာပဇာပတိ ဂေါတမီအကြောင်း ကြားဖူးကြပါတယ်။ ပထမဆုံး ဘိက္ခုနီအဖြစ် သာသနာ့ဘောင်ကို ဝင်ခွင့်ရခဲ့သူပေါ့။ ဒါပေမယ့် အဲ့ဒီနောက်ပိုင်းမှာရော? ဘိက္ခုနီသာသနာဟာ ခေတ်အဆက်ဆက်မှာ ဘယ်လို အခက်အခဲတွေ ကြုံခဲ့ရလဲ? တချို့နိုင်ငံတွေမှာ ဘိက္ခုနီ သာသနာဟာ အကြောင်းအမျိုးမျိုးကြောင့် ပြတ်တောက်သွားခဲ့ပြီး ပြန်လည် အသက်သွင်းဖို့ ကြိုးစားနေရတာတွေ ရှိတယ်။ အမျိုးသမီး ဒါယိကာမကြီးတွေရဲ့ သာသနာပြုလုပ်ငန်းတွေ၊ သူတို့ရဲ့ ပံ့ပိုးမှုတွေကလည်း သမိုင်းမှာ အရေးပါခဲ့ပေမယ့် သိပ်ပြီး အလေးပေး မပြောဖြစ်ကြဘူး။ ဒီအကြောင်းတွေကလည်း လေ့လာစရာပါပဲ။

၃။ ဒေသအလိုက် အရောင်အသွေးစုံတဲ့ ဗုဒ္ဓဘာသာ

ဗုဒ္ဓဘာသာဟာ အိန္ဒိယမှာ စတင်ခဲ့ပေမယ့် အာရှတိုက်အနှံ့ ပြန့်ပွားသွားတဲ့အခါ ဒေသခံ ယဉ်ကျေးမှုတွေ၊ ယုံကြည်မှုတွေနဲ့ ရောယှက်သွားခဲ့တယ်။ ဥပမာ - တိဘက်ဗုဒ္ဓဘာသာဆိုရင် သူ့ရဲ့ ဝဇီရာယာန အယူအဆတွေ၊ ရိုးရာ ဘွန်ဘာသာ အငွေ့အသက်တွေနဲ့ ထူးခြားတယ်။ ဂျပန်က ဇင်ဗုဒ္ဓဘာသာဆိုရင် တရားထိုင်ခြင်းနဲ့ ရိုးရှင်းမှုကို အသားပေးတယ်။ ကျွန်တော်တို့ မြန်မာနိုင်ငံမှာဆိုရင်လည်း ဗုဒ္ဓဘာသာဟာ ရှေးရိုးရာ နတ်ကိုးကွယ်မှုနဲ့ တစ်နည်းတစ်ဖုံ ဆက်စပ်နေတာတွေ ရှိတာပေါ့ (ဥပမာ - ရွှေတိဂုံဘုရားပေါ်က နတ်ရုပ်တချို့)။ ဒီလို ဒေသအလိုက် ကွဲပြားမှုတွေက ဗုဒ္ဓဘာသာရဲ့ လိုက်လျောညီထွေရှိမှုနဲ့ ကျယ်ပြန့်မှုကို ပြနေတာပဲ။

၄။ ပျောက်ကွယ်သွားတဲ့ ဂိုဏ်းကွဲများ

အခုခေတ်မှာ ထေရဝါဒ၊ မဟာယာန၊ ဝဇီရာယာန ဆိုပြီး အဓိက ဂိုဏ်းကြီးတွေကို သိကြပေမယ့် ဗုဒ္ဓပရိနိဗ္ဗာန်ပြုပြီး နောက်ပိုင်းရာစုတွေမှာ တခြား ဂိုဏ်းကွဲငယ်လေးတွေ အများကြီး ပေါ်ပေါက်ခဲ့ဖူးပါတယ်။ ဥပမာ - ပုဂ္ဂလဝါဒ (Pudgalavada) လို ဂိုဏ်းမျိုးပေါ့။ သူတို့ရဲ့ အယူအဆတွေ၊ ကျမ်းဂန်တွေဟာ အချိန်ကြာလာတာနဲ့အမျှ တဖြည်းဖြည်း မှေးမှိန် ပျောက်ကွယ်သွားခဲ့တယ်။ ဒါက သမိုင်းဆိုတာ အမြဲတမ်း ဖြောင့်ဖြူးမနေဘူး၊ အနိုင်ရတဲ့ အယူအဆတွေပဲ ဆက်လက်ရှင်သန်တတ်တယ်ဆိုတာကို ပြနေသလိုပါပဲ။

နိဂုံးချုပ်ရရင်…

ကဲ ဘယ်လိုလဲ? ဗုဒ္ဓဘာသာသမိုင်းမှာ ကျွန်တော်တို့ ထင်ထားတာထက် ပိုပြီး စိတ်ဝင်စားစရာတွေ၊ ရှုပ်ထွေးမှုတွေ၊ အရောင်အသွေးစုံလင်မှုတွေ ရှိနေတယ် မဟုတ်လား။တကယ်တမ်း နက်နက်နဲနဲ လေ့လာချင်ရင် ရှာဖွေစရာတွေ အများကြီး ကျန်ပါသေးတယ်။

အရေးကြီးတာက ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ယုံကြည်မှုကို ပိုပြီး နားလည်ဖို့၊ သမိုင်းရဲ့ အတက်အကျတွေကို သိမြင်ဖို့ပါပဲ။ ဒီလို လူသိနည်းတဲ့ အကြောင်းအရာလေးတွေကို သိရခြင်းအားဖြင့် ဗုဒ္ဓသာသနာရဲ့ ကျယ်ပြန့်နက်နဲမှုကို ပိုပြီး လေးစားတန်ဖိုးထားလာနိုင်မယ်လို့ မျှော်လင့်ပါတယ်။

နောက်လည်း ဒီလို စိတ်ဝင်စားစရာ အကြောင်းအရာလေးတွေ တွေ့ရင် ထပ်ပြီး မျှဝေပေးပါဦးမယ်။ အားလုံးပဲ စိတ်ချမ်းသာ ကိုယ်ကျန်းမာကြပါစေ!