ထေရဝါဒ နဲ့ မဟာယာန ရှုပ်နေလား? ဒါကိုဖတ်ကြည့် အမြင်ရှင်းသွားမယ်

ကျွန်တော်တို့ မြန်မာတွေကတော့ ထေရဝါဒဗုဒ္ဓဘာသာနဲ့ ရင်းနှီးကျွမ်းဝင်ပြီးသားဟုတ်။ ကိုယ်တွေရဲ့ ယဉ်ကျေးမှု၊ ကိုယ်တွေရဲ့ နေ့စဉ်ဘဝထဲမှာကို ရှိနေတာကိုး။ ဒါပေမဲ့ ဟိုး… တရုတ်တို့၊ ဂျပန်တို့၊ ကိုရီးယားတို့၊ တိဘက်တို့မှာ ကိုးကွယ်ကြတဲ့ “မဟာယာန” ဆိုတာကြီး ကြားဖူးကြတယ်ဟုတ်?

အဲ… နာမည်တော့ ကြားဖူးတယ်၊ ဒါပေမဲ့ အဲ့ဒါက ဘာကြီးလဲ? ကိုယ်တွေ ကိုးကွယ်နေတဲ့ ဗုဒ္ဓဘာသာနဲ့ ဘာတွေများ ကွာနေလို့လဲ? ဆိုပြီး အတွေးဝင်ဖူးကြမှာပဲ

ထေရဝါဒ နှင့် မဟာယာန အဓိက ကွာခြားချက်များ:

• ၁။ အန္တိမ ရည်မှန်းချက် ပန်းတိုင် (Ultimate Goal):

  • ထေရဝါဒ: မိမိတစ်ဦးချင်းစီ ကိလေသာကုန်စင်၍ သံသရာမှ လွတ်မြောက်သော ရဟန္တာ အဖြစ်သို့ ရောက်ရှိရန် (Arhatship)။ ကိုယ်ပိုင် ဝိမုတ္တိကို ဦးတည်သည်။
  • မဟာယာန: သတ္တဝါအားလုံးကို ကယ်တင်ပြီးနောက် မိမိကိုယ်တိုင်လည်း အလုံးစုံသိသော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဘုရား အဖြစ်သို့ ရောက်ရှိရန် (Buddhahood)။ ဗောဓိသတ္တ လမ်းစဉ်ဖြင့် အများအကျိုးအတွက် ပါရမီဖြည့်ခြင်းကို အလေးပေးသည်။

• ၂။ ဘုရားရှင်ဆိုင်ရာ အယူအဆ (Concept of Buddha):

  • ထေရဝါဒ: ကျွန်ုပ်တို့ ကမ္ဘာတွင် ပွင့်တော်မူခဲ့သော သမိုင်းဝင် ဂေါတမဗုဒ္ဓ ကို အဓိကထား ကိုးကွယ်သည်။ ကမ္ဘာတစ်ခုတွင် ဘုရားတစ်ဆူသာ ပွင့်သည်ဟု ယုံကြည်သည်။
  • မဟာယာန: ဂေါတမဗုဒ္ဓအပြင် အချိန်၊‌နေရာ အကန့်အသတ်မဲ့ တည်ရှိသော အခြား လောကုတ္တရာ ဘုရားများ (Cosmic Buddhas) (ဥပမာ - အမိတာဘ၊ အာက္ခောဘယ) နှင့် ဘုရားရှင်၏ ခန္ဓာသုံးပါး (Trikaya) အယူအဆကို လက်ခံသည်။

• ၃။ အဓိက ကိုးကွယ်ရာ ပုဂ္ဂိုလ်များ (Key Figures of Veneration):

  • ထေရဝါဒ: ဂေါတမဗုဒ္ဓ နှင့် ကိလေသာကုန်စင်သော ရဟန္တာ အရှင်မြတ်များ ကို အလေးထားသည်။
  • မဟာယာန: ဘုရားများအပြင်၊ အများအကျိုးအတွက် မိမိနိဗ္ဗာန်ကို ဆိုင်းငံ့ထားပြီး သတ္တဝါများကို ကူညီစောင့်ရှောက်နေသော မဟာကရုဏာရှင် ဗောဓိသတ္တများ (ဥပမာ - အဝလောကိတေသွာ၊ မဉ္ဇူသီရိ) သည် ကိုးကွယ်ဆည်းကပ်မှုတွင် အလွန်အရေးပါသော နေရာမှ ပါဝင်သည်။

• ၄။ ကျမ်းဂန်များ (Scriptures):

  • ထေရဝါဒ: ပါဠိဘာသာဖြင့် မှတ်တမ်းတင်ထားသော ပိဋကတ်သုံးပုံ (Pali Canon) ကိုသာ စစ်မှန်သော ဗုဒ္ဓဝစန အဖြစ် အသိအမှတ်ပြုသည်။
  • မဟာယာန: ပါဠိပိဋကတ် အစိတ်အပိုင်းများအပြင်၊ နောက်ပိုင်းတွင် သက္ကတဘာသာ (နှင့် အခြားဘာသာများ) ဖြင့် ရေးသားခဲ့သော၊ မဟာယာန သီးသန့် အယူအဆများ ပါဝင်သည့် မဟာယာန သုတ္တန်များ (Mahayana Sutras) ကိုပါ ဗုဒ္ဓဝစနအဖြစ် လက်ခံသည်။

• ၅။ အဓိက ဒဿန ကွာခြားချက် (Core Philosophical Distinction):

  • ထေရဝါဒ: အနတ္တ (Anatta - No-self) - ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါတို့တွင် မြဲသော၊ ပင်ကို အတ္တ မရှိခြင်းကို အဓိကထားသည်။
  • မဟာယာန: သုညတ (Sunyata - Emptiness) - ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါတွင်သာမက၊ ရှိရှိသမျှသော အရာအားလုံး (ဓမ္မအားလုံး) တွင် ပင်ကို အနှစ်သာရ သို့မဟုတ် တည်မြဲသော သဘောတရား (inherent existence) လုံးဝ ကင်းမဲ့ခြင်းကို ပိုမို ကျယ်ပြန့်နက်နဲစွာ ဖွင့်ဆိုသည်။

• ၆။ လမ်းစဉ်နှင့် ကျင့်သုံးမှု (Path and Practice):

  • ထေရဝါဒ: မဂ္ဂင်ရှစ်ပါး လမ်းစဉ်ကို အခြေခံ၍ သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာ ကို စဉ်ဆက်မပြတ် ကျင့်ကြံခြင်း၊ အထူးသဖြင့် ဝိပဿနာ ဘာဝနာ ကို အလေးထားခြင်း၊ ရဟန်းများအတွက် ဝိနည်း စည်းကမ်း တိကျစွာ လိုက်နာခြင်း။
  • မဟာယာန: မဂ္ဂင်ရှစ်ပါးအပြင် ပါရမီဆယ်ပါး (Paramitas) (အထူးသဖြင့် ကရုဏာ၊ ပညာ၊ သည်းခံမှု) ကို ဖြည့်ကျင့်ခြင်း၊ ဗောဓိစိတ္တ (အများအကျိုးအတွက် ဘုရားဖြစ်လိုသောစိတ်) မွေးမြူခြင်း၊ ဥပါယ (အခြေအနေအလိုက် သင့်တော်သော နည်းလမ်း) ကို အသုံးပြုခြင်း၊ လူဝတ်ကြောင်များ၏ ကျင့်ကြံမှု အခန်းကဏ္ဍကို ပိုမို အသိအမှတ်ပြုခြင်း။

• ၇။ ပထဝီဝင် ပျံ့နှံ့မှု (Geographical Distribution):

  • ထေရဝါဒ: အဓိကအားဖြင့် အရှေ့တောင်အာရှ (သီရိလင်္ကာ၊ မြန်မာ၊ ထိုင်း၊ လာအို၊ ကမ္ဘောဒီးယား)။
  • မဟာယာန: အဓိကအားဖြင့် အရှေ့အာရှ (တရုတ်၊ ဂျပန်၊ ကိုရီးယား၊ ဗီယက်နမ်) နှင့် တိဘက်၊ မွန်ဂိုလီးယား၊ ဘူတန်။

ဤအချက်များသည် ထေရဝါဒ နှင့် မဟာယာန အကြား အဓိကကျသော ကွာခြားချက်များကို အကြမ်းဖျင်း ဖော်ပြခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ လမ်းကြောင်းနှစ်ခုစလုံးသည် ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ၏ အဆုံးအမမှ အခြေခံပြီး ကွဲပြားသော နည်းလမ်းများဖြင့် ဆင်းရဲချုပ်ငြိမ်းရာကို ရှာဖွေကြခြင်း ဖြစ်ကြောင်း သတိပြုသင့်ပါသည်။